Kamienica przy ul. Legionów 20 w Łodzi coraz bliżej rewitalizacji

Kamienica położona jest przy ulicy Legionów (dawna ulica Konstantynowska), a jego aktualnym właścicielem jest Gmina Miasta Łódź, zarządzającym Administracja Nieruchomościami Łódź – Śródmieście. Od roku 2007 budynek jest wyłączony z użytkowania. Obiekt jest usytuowany  na  działce nr 37/2 w obrębie S-01, KW LDIM/00052816/6, jego dawny numer hipoteczny to 320b.

W roku 1865 właścicielem działki został Andrzej Jeżewicz. W 1872 zabudowa nieruchomości składała się z mieszkalnego, murowanego domu frontowego, dwukondygnacyjnego, z piwnicami i poddaszem, krytego dachówką oraz drewnianych budynków gospodarczych w głębi posesji. W roku 1886 nieruchomość przechodzi na własność Abrahama Kempnera, a w 1892 na małżonków Chaima Dawida i Ryfki Ruchli Singerów. W 1892 roku obok domu frontowego na posesji wznosiły się dwie oficyny mieszkalne : wschodnia – parterowa połączona przybudówką z budynkiem frontowym i zachodnia – wolnostojąca, trzypiętrowa. Kolejnymi właścicielami nieruchomości byli od 1895 – małżeństwo Zelig i Gołda Kryszek oraz Maryla Eizner, od 1896 – małżonkowie Dawid Szlama i Tauba Ząbkowskowscy, a od 1900 roku Dawid Szlama i Jankiel Kalmanowicz  Reisman. W 1900 roku do budynku frontowego przylegała oficyna wschodnia , wzdłuż zachodniej granicy działki znajdowała się oficyna połączona z oficyną poprzeczną i dwiema oficynami usytuowanymi od strony południowej (tworząc drugie podwórze).   

W 1906 roku na skutek licytacji majątku zbankrutowanego Jankiela  Reismana nieruchomość przeszła na własność Towarzystwa Akcyjnego I.K. Poznańskiego. Całkowita spłata zadłużenia nieruchomości nastąpiła w 1914 roku. Ostatni plan, który zachował się w Archiwum Państwowym w Łodzi dla tego obiektu pochodzi z 1900 roku ( zdj. Nr. 5). Pokazuje on, że w tym roku ukończono budowę oficyn, natomiast budynek frontowy posiada niezabudowany przejazd od strony zachodniej i wolną przestrzeń od strony wschodniej. Budynek istniejący wypełnia całą szerokość działki w południowej pierzei ulicy Legionów. Kamienica prawdopodobnie została gruntownie przebudowana po roku 1907, stylistyka dekoracji o wpływach secesji sugeruje rok ok. 1910. Przejazd bramny  prawdopodobnie przerobiono z sieni klatki schodowej. Kalendarz „ Czas” z 1920 roku wymienia , jako właścicieli nieruchomości rodzinę Poznańskich.    

Akta archiwalne – APŁ  Akta Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi, Konstantynowska 320b, sygn.1013             

                                          Opis                                                                                                                   

Budynek położony jest w kwartale ulic: Legionów, Zachodnia, Gdańska, usytuowany wzdłuż południowej pierzei ulicy Legionów, z dwoma podwórzami, z oficynami wzdłuż wschodniej, zachodniej i południowej granicy działki. Rzut budynku frontowego wykonany jest na planie prostokąta z oficynami tworzącymi czworobok (dwa podwórza).       

Budynek frontowy o konstrukcji podłużnej, ściany konstrukcyjne nośne oraz działowe wykonane są z cegły ceramicznej, pełnej na zaprawie cementowo-wapiennej. Stropy, podłogi oraz więźbę dachowa ma drewniane. Budynek ma dach mansardowy, pokryty ceramiczną dachówką. Zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa z supraportami na klatce schodowej. Fasada budynku jest trzykondygnacyjna, dziewięcioosiowa, ze zryzalitowanymi osiami skrajnymi i prostokątnym prześwitem bramnym przesuniętym na zachód w stosunku do osi głównej (czwarta oś od strony zachodniej). Parter przebudowany z wtórnymi witrynami okiennymi. W drugiej kondygnacji osie wyznaczają duże, prostokątne otwory okienne z oknami trójdzielnymi z nadświetlem (drzwiczki boczne i nadświetla podzielone są na kwatery). Pod każdym z okien parapety na skrajach ozdobione są jajownikami. Druga kondygnacja oddzielona jest od trzeciej szerokim gzymsem kordonowym, w którym pod każdym oknem trzeciej kondygnacji znajduje się para niskich pilastrów opartych na esowatych konsolach. Trzecia kondygnacja to dach mansardowy z prostokątnymi oknami, ujętymi po bokach pilastrami z cokolikami i stylizowanymi głowicami, zwieńczone półkolistym naczółkiem z analogiczną płyciną wyodrębnioną ornamentem jajowym, umieszczonym na jej obrzeżach. Stolarka okien mansardowych jest dwuskrzydłowa z nadświetlem dzielonym na kwatery. Boczne ryzality ujęte są po bokach pilastrami przebiegającymi przez wszystkie kondygnacje i zwieńczone na wysokości dachu półkolistymi naczółkami, podobnymi do tych, które są nad oknami mansardowymi. W płycinie naczółków ryzalitów umieszczona jest centralnie kobieca maska, a nad nią z rozłożonymi skrzydłami sowa. Po ich bokach zwinięte wici akantu. Na drugiej i trzeciej  kondygnacji ryzalitów znajdują się okna balkonowe (płyty balkonowe są skute, okna zabezpieczone metalową, współczesną balustradą). W szerszym ryzalicie zachodnim, przestrzeń okienna podzielona jest na trzy części, przy czym środkowa, z drzwiami balkonowymi flankowana jest półkolumnami na wysokich postumentach, oplecionymi wicią akantu na wysokości głowic.  

Na wysokości poddasza, w połaci dachowej, znajdują się trzy okrągłe okienka w profilowanych obramieniach. Na zniszczonym tynku widoczne są motywy dekoracyjne(np. romby). Elewacja południowa budynku frontowego (od strony podwórza) jest trzykondygnacyjna (trzecia kondygnacja w dachu mansardowym), pięcioosiowa, z klatką schodową na centralnej osi, pozbawiona detalu architektonicznego. Okna są prostokątne, dwuskrzydłowe z nadświetlem, na osiach skrajnych większe, trójdzielne z nadświetlem. Okna mansardowe w płaskich obramieniach zwieńczone półkolistym naczółkiem.

Opis i foto: Sławomir Krzemiński, mgr historii sztuki, członek Stowarzyszenia “Dom Kultury Niezależnej”.